Tuy nhiên, quá trình xác minh, truy bắt các đối tượng phạm tội đang lẩn trốn ở nước ngoài cũng như phối hợp bắt giữ các đối tượng phạm tội ở nước ngoài đang lẩn trốn tại Việt Nam theo một số điều khoản về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Việc thực thi dẫn độ ra nước ngoài hoặc từ nước ngoài vào Việt Nam có thể chậm trễ, bị ảnh hưởng bởi nhiều thủ tục hành chính, điều kiện pháp lý hoặc xét đến quyền con người (nguy cơ bị tra tấn, bị xử tử nếu dẫn độ vào nước có án tử hình).

Do đó, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn công tác đấu tranh, truy bắt, xử lý tội phạm có yếu tố nước ngoài, thể hiện rõ cam kết của Việt Nam trong hợp tác quốc tế về phòng, chống tội phạm; đồng thời là cơ sở pháp lý để lực lượng Công an thực thi nhiệm vụ một cách đồng bộ, hiệu quả và đúng quy định của pháp luật, Dự thảo Luật Dẫn độ đã được trình lên Quốc hội xem xét cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV với dự kiến gồm 04 chương và 45 điều. Cụ thể: Chương I (Những quy định chung) gồm 17 điều (từ Điều 1 đến Điều 17); Chương II (Dẫn độ từ nước ngoài về Việt Nam) gồm 08 điều (từ Điều 18 đến Điều 25); Chương III (Dẫn độ từ Việt Nam ra nước ngoài) gồm 18 điều (từ Điều 26 đến Điều 43); Chương IV (Điều khoản thi hành) gồm 02 điều (Điều 44 và 45).

Theo đó, Dự thảo Luật Dẫn độ đã bổ sung nhiều nội dung so với Luật Tương trợ tư pháp để phù hợp với lĩnh vực dẫn độ. Một số nội dung bổ sung cơ bản như sau:

- Bổ sung điều kiện áp dụng nguyên tắc có đi có lại trong dẫn độ, chuyển cơ quan quyết định việc áp dụng nguyên tắc này từ Bộ Ngoại giao sang Bộ Công an.

- Bổ sung trường hợp yêu cầu dẫn độ liên quan đến nhiều hành vi phạm tội, trong đó mỗi hành vi cấu thành một tội phạm theo pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài, và có ít nhất một hành vi đáp ứng điều kiện quy định thì Việt Nam có thể đồng ý dẫn độ đối với tất cả các hành vi đó. Trường hợp Việt Nam là nước yêu cầu, Bộ Công an đề nghị cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài đồng ý dẫn độ với các trường hợp tương tự.

- Bổ sung quy định hồ sơ yêu cầu dẫn độ được miễn hợp pháp hóa lãnh sự nếu được ký và đóng dấu bởi cơ quan, người có thẩm quyền, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên có quy định khác.

- Bổ sung quy định trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam phải thực hiện một hoặc một số điều kiện để đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có thể chấp nhận một phần hoặc toàn bộ điều kiện này. Trường hợp nước ngoài phải thực hiện một hoặc một số điều kiện để Việt Nam đồng ý dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài chấp nhận các điều kiện này.

- Bổ sung quy định trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hoặc không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan đưa ra thông báo phù hợp. Trường hợp Việt Nam yêu cầu nước ngoài không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ, Bộ Công an đề nghị nước ngoài cam kết bằng văn bản về nội dung này.

- Bổ sung quy định trường hợp nhiều nước cùng yêu cầu dẫn độ đối với một người, Bộ Công an có thể đề nghị Tòa án nhân dân khu vực xóa sổ quyết định đã thụ lý trước đó và trả lại hồ sơ cho Bộ Công an để xem xét, quyết định theo trình tự mới.

- Bổ sung quy định trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam bắt người trong trường hợp khẩn cấp để dẫn độ theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, việc bắt giữ được thực hiện theo quy định tại Điều 113 Bộ luật Tố tụng hình sự, nếu nước yêu cầu cung cấp đủ thông tin và cam kết thực hiện đầy đủ các nội dung liên quan.

- Bổ sung quy định thủ tục dẫn độ đơn giản khi người bị yêu cầu dẫn độ đồng ý bằng văn bản với việc bị dẫn độ về nước ngoài.

- Bổ sung quy định trường hợp Việt Nam từ chối dẫn độ nhưng có thể xem xét áp dụng thủ tục đặc biệt trên cơ sở đề nghị của nước ngoài, do Bộ Công an chủ trì phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Mặc dù còn có một số ý kiến khác nhau liên quan đến việc bổ sung thủ tục xem xét lại quyết định dẫn độ hoặc từ chối dẫn độ theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm, tuy nhiên có thể thấy Dự thảo Luật Dẫn độ được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định còn phù hợp của Luật Tương trợ tư pháp và sửa đổi, bổ sung nhiều quy định mới để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Dự thảo cũng nội luật hóa một số quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, đảm bảo tính tương thích và thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Tóm lại, việc xây dựng Luật Dẫn độ là bước đi đúng đắn, phù hợp với yêu cầu thực tiễn và xu thế hội nhập quốc tế sâu rộng. Sau khi được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành, công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm có yếu tố nước ngoài, việc truy bắt đối tượng phạm tội tại Việt Nam lẩn trốn ra nước ngoài hoặc ngược lại sẽ thuận lợi, hiệu quả hơn, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của đất nước.

Văn phòng cơ quan Cảnh sát điều tra