Luật Lý lịch tư pháp năm 2009 (Luật số 28/2009/QH12) đã tạo nền tảng pháp lý quan trọng cho việc quản lý thông tin án tích, góp phần thực thi nguyên tắc nhân đạo trong pháp luật hình sự. Tuy nhiên, sau hơn 15 năm thi hành, luật này bộc lộ nhiều bất cập, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 về “Chiến lược quốc gia về Cách mạng công nghiệp 4.0” và Nghị quyết số 01-NQ/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về “phát triển kinh tế - xã hội”; Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ trưởng Lê Quốc Hùng chủ trì Hội nghị tập huấn công tác quản lý Nhà nước về Lý lịch tư pháp và dịch vụ công cấp Phiếu Lý lịch tư pháp

Một số tồn tại, hạn chế

Thứ nhất, mô hình quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp theo hai cấp (quốc gia và địa phương) dẫn đến phân tán thông tin, lãng phí nguồn lực và chậm trễ trong cập nhật dữ liệu, ảnh hưởng đến quyền lợi công dân và hiệu quả quản lý. Theo báo cáo của Bộ Công an và Bộ Tư pháp, tình trạng này gây khó khăn trong liên thông với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (theo Luật Cư trú 2020).

Thứ hai, quyền yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 (chứa thông tin án tích chi tiết) bị lạm dụng bởi một số cơ quan, tổ chức, dẫn đến xâm phạm quyền riêng tư cá nhân, trái với Điều 21 Hiến pháp 2013 về bảo vệ bí mật đời tư và các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân sắp được ban hành.

Thứ ba, luật hiện hành chưa đồng bộ với các văn bản pháp luật mới như Luật An ninh mạng 2018, Luật Giao dịch điện tử 2023 và Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (sửa đổi 2021), đặc biệt trong việc cập nhật thông tin từ quyết định khởi tố, tạm đình chỉ án và xóa án tích đương nhiên theo Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015.

Sau hơn 15 năm thực hiện, Luật Lý lịch tư pháp đã phát huy vai trò quan trọng trong công tác quản lý Nhà nước, cải cách hành chính, phục vụ người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn cũng phát sinh một số bất cập như mô hình quản lý dữ liệu còn phân tán, quy trình cấp phiếu lý lịch tư pháp chưa thống nhất, một số quy định chưa phù hợp với thực tế chuyển đổi số.

Trước yêu cầu đó, Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp năm 2009 (đang được xem xét tại Kỳ họp Quốc hội khóa XV) là bước đi cần thiết để khắc phục những bất cập trên, phù hợp với chủ trương cải cách của Đảng tại Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 về “tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả”, hoàn thiện cơ chế quản lý và phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân, tổ chức.

Những điểm mới đáng chú ý

Dự án luật đề xuất sửa đổi, bổ sung 26/57 điều và bãi bỏ 02/57 điều của Luật gốc, tập trung vào ba nhóm vấn đề chính (dựa trên nguyên tắc logic pháp lý), đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và bảo vệ quyền con người, trong đó gồm 03 nhóm chính: Nhóm 1: Chuyển đổi mô hình quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp; Nhóm 2: Hoàn thiện quy định về cấp và sử dụng Phiếu lý lịch tư pháp; Nhóm 3: Bổ sung nguồn thông tin và đồng bộ hóa pháp luật.

Trung tướng Ngô Thị Hoàng Yến, Cục trưởng Cục Hồ sơ nghiệp vụ báo cáo một số nội dung cơ bản của dự án Luật

Luật sửa đổi, bổ sung lần này tập trung vào các nội dung trọng tâm sau:

Thống nhất đầu mối quản lý Nhà nước về lý lịch tư pháp, chuyển giao chức năng quản lý và cấp phiếu lý lịch tư pháp về Bộ Công an, bảo đảm đồng bộ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Cán bộ chiến sĩ Phòng Hồ sơ nghiệp vụ  làm việc tại Bộ phân tiếp nhận và trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính số 19 đường Trần Phú, phường Xuân Hương – Đà Lạt

Ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số toàn diện trong việc tiếp nhận, tra cứu, cấp phiếu và quản lý dữ liệu lý lịch tư pháp.

Rà soát, điều chỉnh quy định về quyền yêu cầu cấp phiếu, xoá án tích, chia sẻ dữ liệu… theo hướng minh bạch, công bằng, thuận lợi hơn cho người dân.

Đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ, tăng cường tính chính xác và bảo mật trong quá trình cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Triển khai tại Công an tỉnh Lâm Đồng

Thực hiện hướng dẫn của Bộ Công an, Công an tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ, Công an các xã, phường, đặc khu đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến nội dung Luật sửa đổi đến cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân thông qua các hình thức đa dạng như: sinh hoạt chính trị - pháp luật, hệ thống loa truyền thanh cơ sở, mạng xã hội và Cổng thông tin điện tử của Công an tỉnh.

Cùng với đó, các đơn vị chuyên môn tăng cường hướng dẫn người dân thực hiện thủ tục cấp phiếu lý lịch tư pháp qua Cổng dịch vụ công quốc gia, đảm bảo công khai, minh bạch và thuận tiện trong quá trình tiếp nhận, xử lý hồ sơ.

Công an tỉnh cũng phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành liên quan trong việc kết nối, chia sẻ dữ liệu, bảo đảm tính chính xác, đầy đủ, phục vụ tốt yêu cầu quản lý Nhà nước và nhu cầu hợp pháp của công dân.

Nâng cao hiệu quả phục vụ Nhân dân

Việc triển khai Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, mà còn tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân, tổ chức khi thực hiện các thủ tục hành chính có yêu cầu về lý lịch tư pháp.

Đây là một trong những bước đi cụ thể, thể hiện quyết tâm của lực lượng Công an nhân dân trong việc cải cách hành chính, hiện đại hóa hoạt động quản lý Nhà nước, góp phần xây dựng hình ảnh người chiến sĩ Công an “Vì nhân dân phục vụ” trong thời kỳ chuyển đổi số quốc gia.

Phòng Hồ sơ nghiệp vụ