Không gian mạng - mặt trận mới của cuộc đấu tranh tư tưởng, văn hóa:
Ngày nay, mạng xã hội gần như trở thành một phần gắn bó với đời sống hàng ngày của nhiều người. Theo thống kê năm 2023 của Viện Chiến lược Thông tin và Truyền thông, Việt Nam có tới 77 triệu người dùng mạng xã hội, chiếm 79,1% dân số. Mỗi người trung bình dành 2 giờ 21 phút mỗi ngày cho các nền tảng như YouTube, Facebook, TikTok, Zalo, Instagram... Với hơn 70 triệu người thường xuyên tham gia, mạng xã hội đang giữ vai trò ngày càng quan trọng trong kết nối, chia sẻ và định hình lối sống.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích vượt trội mà không gian mạng mang lại, cũng đang tồn tại nhiều biểu hiện lệch chuẩn, phản văn hóa như: chia sẻ hình ảnh phản cảm, ngôn từ tục tĩu, cổ súy lối sống thực dụng, cá nhân cực đoan, kích động hận thù, miệt thị vùng miền, xuyên tạc lịch sử, xúc phạm anh hùng dân tộc, thậm chí phủ nhận thành quả cách mạng.
Những biểu hiện lệch chuẩn văn hóa đáng báo động:
Các đối tượng chính trong các hành vi lệch chuẩn này là nghệ sĩ và giới trẻ, những người có mức độ ảnh hưởng và lan tỏa lớn. Với độ nổi tiếng, phát ngôn, hình ảnh hay hành động của nghệ sĩ dễ dàng thu hút sự chú ý và định hướng dư luận. Giới trẻ là lực lượng sử dụng mạng xã hội đông đảo nhất nhưng lại thường dễ bị lôi kéo bởi xu hướng, trào lưu thiếu kiểm chứng, nhiều trường hợp chạy theo “trend” mà không ý thức được hậu quả.
Theo khảo sát của Microsoft, Việt Nam nằm trong nhóm 5 quốc gia có mức độ văn minh trên không gian mạng thấp nhất thế giới. Thực trạng này chính là hồi chuông cảnh tỉnh về ý thức và trách nhiệm công dân trong việc sử dụng mạng xã hội một cách văn minh, đúng pháp luật.
Ảnh minh họa
Các hiện tượng lệch chuẩn văn hóa trên mạng đang gia tăng với mức độ ngày càng nghiêm trọng. Đáng chú ý:
- Trào lưu nội dung độc hại trên TikTok, YouTube: Nhiều “idol mạng” bất chấp chuẩn mực đạo đức, đăng tải các video khiêu khích, khoe thân, hành vi phản cảm chỉ để câu view. Cuối năm 2024, đầu năm 2025, mạng xã hội Việt Nam tràn ngập những thông tin tiêu cực xuất phát từ trào lưu “đấu tố” người yêu cũ.
- Ngôn ngữ tục tĩu, chửi bới tràn lan: Việc sử dụng ngôn từ kích động, miệt thị, xúc phạm người khác diễn ra phổ biến, gây bức xúc trong dư luận.
- Sự xâm nhập của văn hóa ngoại lai lệch lạc: Nhiều giá trị phi truyền thống được du nhập, cổ súy chủ nghĩa cá nhân cực đoan, sống thực dụng, phô trương vật chất.
- Xuyên tạc, bóp méo sự thật lịch sử: Nhiều kênh YouTube tự xưng là “sử gia”, “phân tích thời cuộc” tung ra thông tin sai lệch, bóp méo lịch sử, phủ nhận vai trò của lãnh tụ, xuyên tạc công lao của các anh hùng dân tộc.
Ảnh minh họa
Nguyên nhân và hệ lụy khôn lường đối với xã hội và thế hệ trẻ:
Tình trạng lệch chuẩn văn hóa trên mạng xã hội bắt nguồn từ cả nguyên nhân chủ quan và khách quan.
Về chủ quan, một bộ phận người nổi tiếng thiếu nền tảng lý luận chính trị, văn hóa và pháp luật nên dễ hành xử cảm tính, chạy theo tâm lý đám đông.
Về khách quan, phần lớn máy chủ của các nền tảng mạng xã hội hiện nay không đặt tại Việt Nam, gây khó khăn cho công tác quản lý, kiểm duyệt và xử lý thông tin xấu độc.
Hệ lụy lớn nhất của việc lan truyền các hiện tượng lệch chuẩn văn hóa là sự tha hóa giá trị đạo đức, băng hoại văn hóa dân tộc và sự rạn nứt tư tưởng trong một bộ phận người dân, đặc biệt là giới trẻ. Giới trẻ dễ bị cuốn vào các trào lưu lệch chuẩn mà không phân biệt được đúng - sai, thật - giả, dẫn đến sự xuống cấp về nhận thức và đạo đức.
Quyết liệt đấu tranh, không khoan nhượng với lệch chuẩn văn hóa:
Nhằm chấn chỉnh tình trạng này, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành Quyết định số 512/QĐ-BTTTT năm 2023 về việc cập nhật Kế hoạch triển khai thực hiện Chiến lược phát triển lĩnh vực phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử giai đoạn 2021 - 2025. Theo đó, từ tháng 10/2023, nghệ sĩ và người có tầm ảnh hưởng vi phạm pháp luật, trái thuần phong mỹ tục, gây ảnh hưởng xấu đến xã hội sẽ bị hạn chế hoạt động phát sóng, biểu diễn, quảng cáo.
Bên cạnh việc xử lý vi phạm, cần đẩy mạnh tuyên truyền tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ nghĩa Mác - Lênin, quan điểm, đường lối của Đảng về vai trò của văn hóa, đạo đức xã hội; đấu tranh với các nội dung xấu độc, luận điệu sai trái, phản động trên mạng xã hội để giữ vững nền tảng tư tưởng của Đảng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
Không gian mạng là một phần không thể tách rời của đời sống hiện đại. Tuy nhiên, để nơi đó trở thành môi trường lành mạnh, an toàn và mang tính giáo dục thì cần sự chung tay của toàn xã hội. Nghệ sĩ, người trẻ và mỗi công dân đều phải ý thức rõ trách nhiệm của mình trong việc xây dựng văn hóa ứng xử chuẩn mực, lan tỏa giá trị tích cực, đẩy lùi cái xấu, cái lệch lạc.
Phòng Quản lý xuất nhập cảnh